In een serie artikelen spreken of portretteren we sporters en begeleiders over de invloed van topsport op de mentale gesteldheid. Therapeut Bram Bakker werkt onder meer met topvoetballers en gelooft in mentale begeleiding op vroege leeftijd. ‘Op het moment dat je klachten krijgt, heb je al veel kansen gemist.’

‘Dat psychische stoornissen vaak voorkomen bij topsporters is natuurlijk niet zo heel moeilijk te verklaren: waar gewone werknemers burn-outs krijgen door te hard werken, wordt in topsport per definitie het randje opgezocht. Tel daarbij op dat topsporters vaak te maken hebben met bovengemiddeld veel stress, deadlines en angst voor bijvoorbeeld blessures. Dan kun je wel spreken van een verhoogd risico op mentale problemen.’

‘Ik heb veel topsporters in mijn praktijk gehad, en ik begeleid nog steeds veel jonge profvoetballers, vanuit mijn samenwerking met zaakwaarnemer Mino Raiola. De voetbalwereld is behóórlijk ziek: je hebt spelertjes van 14 jaar die een beetje goed tegen een bal kunnen trappen, en al miljonair zijn. Door het vroege succes leven ze al snel niet meer in de realiteit. Ze stappen in een wereld van geld en grote belangen, ontwikkelen een bovengemiddeld ego en hebben ook nog eens mensen om zich heen die van alles van ze willen. Dat is natuurlijk niet gezond.’

‘Een andere factor – en dat vergeten mensen vaak – is dat topsport een redelijk monomane bezigheid is. Je bent maar met één ding bezig: je carrière. Topsporters zoeken vaak compensatie voor iets wat in aanleg heel saai is. Iedereen denkt maar aan dat prachtige podium waarop ze acteren, en dat podium is er ook, maar het grootste deel van hun tijd zijn ze aan het ploeteren op een trainingsveldje. Probeer daarbuiten dan maar eens maat te houden. Veel sporters verliezen zichzelf buiten het veld in gokken, porno, gamen en drank en drugs.’

‘Vaak ontwikkelen topsporters problematiek die ligt in de hoek van angstklachten. Faalangst, hyperventileren, paniekaanvallen. In principe is angst niet veel meer dan een alarmsignaal van je lichaam. Zoals de legendarische Ted Troost zei: je lichaam liegt nooit. Angst is fysiek, maar de oorzaak zit in het hoofd. Breekpunt is vaak de slechte balans tussen inspanning en ontspanning. Slecht slapen. Op het relationele vlak zijn er problemen, want je krijgt te maken met partners die in dienst van jou moeten staan. Je zit vaak in je eentje op een hotelkamer. Het is zó’n ongezonde en onnatuurlijk manier van leven, dat je ongelofelijk stabiel moet zijn om dat mentaal te kunnen verdragen.’

‘Als topsporter moet je je kunnen afsluiten van de randverschijnselen. Er spelen buiten je carrière natuurlijk allerlei zaken – een ruzie in de privésfeer, vervelende journalisten, een manager die zich te veel met je bemoeit – maar zo lang je die zaken niet binnen laat komen, dan is er niets aan de hand. Maar niet iedereen kan dat. Je kunt dan nog zoveel fysiek talent hebben, als het in je hoofd niet goed zit, ben je misschien niet gemaakt voor het leven van een topsporter.’

‘Of er te weinig aandacht is voor mentale problemen? Ja, sowieso. Het zit in Nederland ook helemaal niet in de cultuur, zoals dat bijvoorbeeld in Amerika wel het geval is. Zij zijn daar veel meer bezig met preventie. Ik zeg ook altijd: op het moment dat je klachten krijgt, dan heb je heel veel kansen gemist om ze te voorkomen. Maar het probleem is dat veel topsporters helemaal niet aan dat soort zaken willen werken.’

‘Hoe eerder je begint, hoe beter. Het moet al in het vroege onderwijs zitten: leer al op school praten over hoe je je voelt. Begeef je je eenmaal in de wereld van topsport, zorg dan al op vroege leeftijd dat er iemand in je team zit waar je professioneel mee kunt praten. Onderzoek sporters al vroeg in hun carrière met persoonlijkheidstesten. Tegen iedere begeleider of sportbond zou ik willen zeggen: voeg een smaakje toe in het begeleidingsteam, dat voorkomt een hoop problemen.’