In een serie artikelen spreken of portretteren we sporters en begeleiders over de invloed van topsport op de mentale gesteldheid. Voormalig topschaatser Stefan Groothuis kampte tijdens zijn carrière met een zware depressie, maar kwam daar uiteindelijk weer bovenop.
Sprintspecialist Stefan Groothuis uit Wierden zette in 2016 een punt achter een imposante schaatscarrière. Zijn hoogtepunt: het goud dat hij in 2014 pakte op de 1.000 meter tijdens de Olympische Spelen in Sotsji. Twee jaar daarvoor werd hij wereldkampioen sprint in Calgary en wereldkampioen op de 1.000 meter in Heerenveen. In totaal kroonde hij zich zes keer tot Nederlands kampioen sprint. Hij kreeg van een coach de bijnaam ‘Bokito’, vanwege zijn kracht, lange armen en het feit dat hij veel bananen at.
Groothuis kan terugkijken op een succesvolle loopbaan. Toch ging hij vóór zijn olympisch goud gebukt onder een zware depressie. Zó zwaar dat hij zelfmoord had overwogen, verklaarde hij in 2015 openlijk in de media. Groothuis gebruikte in interviews de woorden ‘hel in zijn hoofd’ en ‘zware mist’ om de periode die zo acuut begon, te omschrijven. ‘Er ging een lange fase aan vooraf van blessures en teleurstellingen’, vertelde hij in gesprek met de Volkskrant. ‘En toen kocht ik ook nog een veel te duur huis. Er ontstond kortsluiting in mijn hoofd. In een paar dagen tijd ging het helemaal de verkeerde kant op. De eerste maand was ik hyperactief, ik sliep iedere nacht hooguit een paar uur. Pas daarna kwam de echte depressie. Toen kreeg ik suïcidale gedachten.’
Op de vraag of topsport psychische problemen kan aanwakkeren, zegt Groothuis in het interview: ‘In topsport draait het om winnen en daarbij hoort dat teleurstellingen ook heel groot zijn. En dat is een understatement. Net niet de top bereiken, weer een vierde plek, een blessure, het zijn enorme mentale klappen. Natuurlijk kun je denken: de wereld draait wel door. Maar sporters bereiken juist de top doordat ze die betrekkelijkheid niet accepteren.‘
‘Mijn wil om te winnen heeft daar niet onder geleden. Relativeren is een rationeel proces maar emotioneel blijf je als sporter een roofdier. Als er een wedstrijd aankomt, treden er allemaal biologische processen in werking die maken dat je er toch compleet voor gaat.’
Het is Groothuis’ missie om depressie uit de taboesfeer te halen. Daarom heeft hij zich niet alleen meerdere keren in kranten en op tv uitgelaten over zijn eigen problemen, hij is daarnaast ook ambassadeur van de Depressie Vereniging. Op een informatiedag in 2014 vertelde hij nog steeds blij te zijn dat hij er openlijk over kan spreken. ‘Ik weet uit eigen ervaring dat openheid bevrijdend kan werken en ik was daar aan toe, ruim een jaar nadat ik over mijn depressie heen was.’
Psychische problematiek komt overal voor en is ‘allesbehalve stereotiep’, aldus Groothuis, die erop wijst dat niemand het bij hem zag aankomen. ‘Door alle bevolkingslagen, iedere achtergrond en welk succesvol of minder succesvol beeld mensen ook van je hebben, het komt overal voor. Een van de gevoelens die mij destijds erg bezighield, was de gedachte de enige te zijn die hiermee kampte. Iedereen leek vrolijk en optimistisch door te gaan met hun leven, op de enkele spaarzame verhalen die ik uit de media en directe omgeving kende.’
Groothuis noemt de vrijheid om zijn verhaal te mogen delen juist als een van de oplossingen om uit de depressie te komen. Daarnaast zocht hij zijn heil in het lezen van esoterische boeken, ging hij zich verdiepen in filosofie en astronomie en sprak hij met mensen die experimenteerden met psychedelica. Allemaal onderdeel van een zoektocht naar zichzelf. ‘Ik werd gegrepen door stromingen die mij hoop gaven. Met de start van het schaatsseizoen begon er verbetering in mijn situatie op te treden. Mijn lichaam en hersenen herkenden de zeer gestructureerde patronen die bij topsport horen. De betere perioden kregen snel de overhand. En uiteindelijk wist ik: mijn persoonlijke idee over hoe ik naar de wereld kijk is veranderd.’